Ονομάζομαι Μαρία Στρίγκου, είμαι κατ’ αρχήν νοσηλεύτρια, δουλεύω στον Άγιο Σάββα στο κομμάτι της αναλγητικής αγωγής. Ίσως περιμένετε μια επιστημονική αντιμετώπιση στο κομμάτι του πόνου, μια καταγραφή νοσηλευτικών φροντίδων και «πρέπει», μια απαρίθμηση κλιμάκων πόνου και επιστημονικών μελετών… Χάσατε! Δεν θα σας πω τίποτα από αυτά. Άλλωστε δεν θα είναι η πρώτη φορά που τα ακούτε και ομολογώ πως δεν θα είναι ούτε και η τελευταία. Κι ύστερα είναι πολύ εύκολο, για όποιον ενδιαφέρεται ν’ ανοίξει ένα βιβλίο και να διαβάσει το κομμάτι που τον ενδιαφέρει.

ΠΟΝΟΣ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ

Καλημέρα σας!

Ονομάζομαι Μαρία Στρίγκου, είμαι κατ’ αρχήν νοσηλεύτρια, δουλεύω στον Άγιο Σάββα στο κομμάτι της αναλγητικής αγωγής.

Ίσως περιμένετε μια επιστημονική αντιμετώπιση στο κομμάτι του πόνου, μια καταγραφή νοσηλευτικών φροντίδων και «πρέπει», μια απαρίθμηση κλιμάκων πόνου και επιστημονικών μελετών… Χάσατε!

Δεν θα σας πω τίποτα από αυτά. Άλλωστε δεν θα είναι η πρώτη φορά που τα ακούτε και ομολογώ πως δεν θα είναι ούτε και η τελευταία. Κι ύστερα είναι πολύ εύκολο, για όποιον ενδιαφέρεται ν’ ανοίξει ένα βιβλίο και να διαβάσει το κομμάτι που τον ενδιαφέρει.

Αντ’ αυτού θα προσπαθήσω να σας μεταφέρω κάποιες βιωματικές μου εμπειρίες. Στην δικιά μου θέση, καθημερινά άπειροι συνάδελφοί μου, είτε παλιοί είτε νέοι στη δουλειά. Αλλά ας πούμε ότι για σήμερα θα παραστήσω ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα.

Αρχή όλων λοιπόν:

Βήμα πρώτο : μπαίνω στο θάλαμο και κοιτάζω τον ασθενή – συνάνθρωπό μου στα μάτια. 
Χαμογελώ? Το παλεύω. Είμαι αγχωμένη και φοβισμένη. Πώς θα με αντιμετωπίσει? Πώς θα τον χειριστώ? Κι είναι που πρέπει μετά από αυτόν να πάω και σε άλλους δέκα – είκοσι…βάλτε όποιο νούμερο σας βολεύει.
Έχει καρκίνο. Το ξέρει? 
Ξέρει για τις μεταστάσεις του?

Ξέρει πως ίσως βαδίζει στην τελική ευθεία? 
Ξέρει από τι πονάει και γιατί υπάρχει αυτός ο πόνος? 
Τι περιμένει από εμένα? 
Τι προσδοκά από την επαφή μας?
Μπορώ ουσιαστικά να τον βοηθήσω?
Δεν είμαι Θεός που να πάρει…

Ο πόνος είναι ένα από τα συχνότερα προβλήματα ασθενών με καρκίνο και ίσως ένα από αυτά που τους ανησυχεί περισσότερο.

Υπολογίζεται ότι το 75% των ασθενών θα εμφανίσουν το σύμπτωμα στην πορεία της νόσου τους ενώ σε 10 – 20% περίπου ο πόνος θα επιμείνει παρά τη θεραπεία. Υποστηρίζεται ότι με τη σωστή εφαρμογή της Κλίμακας αντιμετώπισης του πόνου που εισηγήθηκε η WHO ladder αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά ο πόνος στο 88% των περιπτώσεων. Παρά ταύτα στην καθημερινή κλινική πράξη ο πόνος συχνά έως και σε 60% των περιπτώσεων υποεκτιμάται ή και υποθεραπεύεται. (WHO Geneva 1996)

Πολλοί είναι οι παράγοντες που συμβάλλουν στην ανεπαρκή αντιμετώπιση του πόνου, όπως η παράλειψη αντιμετώπισης όλων των παραμέτρων. Γιατί βέβαια όταν αναφερόμαστε σε πόνο καρκινοπαθούς αναφερόμαστε στον ολικό πόνο.

Ο «ολικός πόνος» είναι ο πόνος που ταλαιπωρεί τον καρκινοπαθή ως το τέλος της ζωής του. Ο ολικός πόνος που απαρτίζεται από τον φυσικό, ψυχολογικό, κοινωνικό, πνευματικό πόνο.

Για παράδειγμα ο ασθενής πονάει περισσότερο όταν είναι στεναχωρημένος και άυπνος.

Κάποια στιγμή μιλώντας μ’ έναν άρρωστο του «πόνου» του ζήτησα να φτιάξει μια εικόνα για τον πόνο του. 
Τον περιέγραψε σαν ένα άγονο οροπέδιο ανάμεσα σε πολλά ψηλά, γκρίζα βουνά. Λυπάμαι που θα το πω, αλλά κάποια από εκείνα τα ψηλά, γκρίζα απρόσιτα βουνά είμαστε εμείς, οι επαγγελματίες υγείας που συχνά δύσκολα καταφέρνουμε να συνεννοηθούμε μεταξύ μας για τον ίδιο άρρωστο.

Κι όταν του ζήτησα τι θα ήθελε ώστε να νιώσει καλύτερα μέσα σ’ εκείνο το οροπέδιο, μου είπε απλά…ν’ ανοίξει ένας δρόμος.

Ένας δρόμος που θα διασχίζει εκείνα τα βουνά, έτσι ώστε να μπορούν να τον επισκέπτονται κι άλλοι άνθρωποι αλλά το ίδιο να ξεφεύγει κι εκείνος.

Επαφή, γύρευε αυτός ο ασθενής. Συναισθηματική εγγύτητα. Γύρευε να μην είναι ο άρρωστος του 1204 το 3ο κρεβάτι. Το πρόσωπο που του κατακερμάτισε η ασθένεια μου ζητούσε πίσω εκείνη τη στιγμή.

Κι ίσως εγώ, από τη θέση μου, τη δεδομένη στιγμή να μπορούσα να του το προσφέρω, δεν μπορούσα όμως να εγγυηθώ ούτε για το δικό μου αύριο με ένα αυξημένο φορτίο δουλειάς, ούτε για τους λοιπούς συναδέλφους.

Πόσο πολύ μπορούμε να σταθούμε άραγε μπροστά και δίπλα σ’ έναν τέτοιο ασθενή? Σε πολλούς τέτοιους ασθενείς?

Ρητορική ερώτηση καθαρά για σκέψη. Τίποτα περισσότερο. Καθένας ας δώσει μέσα στην ψυχή του τη δικιά του απάντηση.

Και…μήπως αλήθεια ελαττώνεται η ένταση του πόνου αλλά και ο φόβος των παρενεργειών των οπιοειδών, εάν υπάρχει κάποιος ειδικός που μπορεί να σταθεί δίπλα στο κρεβάτι του κάθε ασθενή και να του κρατήσει απλά το χέρι?.

Αν αφήναμε για μια φορά τον ίδιο τον ασθενή να μιλήσει σκιαγραφώντας τις αγωνίες του, δίνοντας διέξοδο στο άγχος του θανάτου του, μιλώντας για αυτό και συμμετέχοντας στην λήψη αποφάσεων για την αναλγητική του αγωγή δεν θα γινόταν κατά κάποιο τρόπο «ρυθμιστής» της κατάστασης του?

Αν με αυτό τον τρόπο καταφέρναμε να μειωθεί ο ψυχολογικός, κοινωνικός, πνευματικός πόνος του δεν θα συμβάλλαμε σημαντικά στην μείωση του ολικού πόνου που ταλαιπωρεί τον καρκινοπαθή?

Και στη συνέχεια, οι απαντήσεις των ασθενών δεν θα μπορούσαν να δημιουργήσουν έναν «οδηγός συμπεριφοράς και ενσυναίσθησης/κατανόησης» των αναγκών του ασθενούς σε σχέση με το ιατρικό, νοσηλευτικό προσωπικό αλλά και το υποστηρικτικό του περιβάλλον, οικογένεια, συγγενείς, φίλοι έτσι ώστε να απαλυνθεί η αγωνία και το άγχος του σε ότι αφορά την ασθένεια και τη ζωή του?

Θα τελειώσω μ’ ένα ακόμα περιστατικό ενός ασθενή του πόνου, όπως μ’ αρέσει να τους ονομάζω τους δικούς μου, τους δικούς μας ασθενείς.

Ήταν μια νέα κοπέλα, διάτρητη από εγχειρήσεις, τελικού σταδίου που καμία αναλγητική αγωγή δεν μπορούσε να ανεχθεί. Ο ήδη ταλαιπωρημένος οργανισμός της απωθούσε οποιαδήποτε φαρμακευτική ουσία που ίσως θα την ανακούφιζε παροδικά.

Σώμα ισχνό που χανότανε πάνω στο κρεβάτι ανάμεσα από γάζες και σωληνάκια αλλά βλέμμα ζωντανό, λαμπερό με μια αγωνία και ανάγκη για ζωή. Μιλούσε λίγα ελληνικά αλλά είχε διάθεση να επικοινωνήσει.

Της ζήτησα να με βοηθήσει έτσι ώστε να μπορέσω να τη βοηθήσω. Απόρησε. Με ποιο τρόπο θα μπορούσε εκείνη να βοηθήσει εμένα?

Της ανάφερα κάποια αναλγητικά σκευάσματα που θα μπορούσαν να τη βοηθήσουν. Τα είχε δοκιμάσει όλα αλλά της προξενούσαν ισχυρούς εμέτους παρά τα αντιεμετικά που τα συνόδευαν.

Της εξήγησα πως δεν είχαμε άλλο τρόπο να τη βοηθήσουμε. Αλλά αν ήθελε, θα μπορούσαμε να φτιάξουμε μαζί ένα σχήμα, επιλέγοντας κάποια από αυτά και συνεχίζοντας τα αντιεμετικά ταυτόχρονα.

Γούρλωσε τα μάτια, μου ζήτησε να επαναλάβω μήπως και δεν κατάλαβε καλά κι όταν το ξαναείπα έσκασε ένα πλατύ χαμόγελο. Το πρώτο που έβλεπα μέσα σ’ αυτόν τον θάλαμο. Έτσι κι έγινε.

Διαλέξαμε μαζί το σχήμα της αναλγησίας της. Φυσικά δεν έγινε θαύμα. Δεν σταμάτησε άμεσα να πονάει, δεν σταμάτησε να κάνει εμετούς αλλά δεν παραπονιότανε πια γι’ αυτό. Είχε λάβει μέρος στην θεραπεία της και είχε ξανακερδίσει μέσα από αυτό την αξιοπρέπειά της.

Θέλω να πω…δεν είναι δύσκολο να φτιάξουμε ένα μονοπάτι ανάμεσα απ’ τα βουνά, αρκεί να είμαστε ταπεινοί και να έχουμε όραμα και αγάπη. Αγάπη για τον συνάνθρωπο, για τον εαυτό και για το έργο μας. Όλα τα άλλα είναι εύκολα.

Και καθώς είμαι ανάμεσά σας εδώ, καθώς ακούω όσα λέγονται και διατυπώνονται είμαι σχεδόν σίγουρη πως μπορούμε να προσεγγίσουμε το οροπέδιο…………γιατί βλέπω πώς εδώ…υπάρχει Αγάπη!