Οστεοαρθρίτιδα, η περισσότερο συνηθισμένη μορφή αρθρίτιδας, αγνώστου αιτιολογίας. Αναφέρεται και ως εκφυλιστική πάθηση των αρθρώσεων. Παρόλο που θεωρείτε πάθηση που αφορά κυρίως τις μεγαλύτερες ηλικίες, η εγκατάσταση της μπορεί να ξεκινήσει από την ηλικία των 25–30 ετών.

Τις περισσότερες φορές η εγκατάσταση της είναι ύπουλη, δεν δημιουργεί γενικευμένο αίσθημα ασθένειας , ενώ σε αρκετές περιπτώσεις δεν προκαλεί αρχικά ορατές αλλαγές στις αρθρώσεις. Η συχνότητα εμφάνισης παραμένει η ίδια σε άνδρες και γυναίκες μέχρι 55 χρονών, από αυτήν την ηλικία και πάνω υπερισχύουν οι γυναίκες, ενώ πάνω από 70 χρονών είναι παρούσα σχεδόν σε όλους τους ανθρώπους.

Η επιφάνεια του χόνδρου που καλύπτει τις οστικές επιφάνειες των αρθρώσεων, πρέπει να είναι ομαλή, ώστε να διευκολύνεται η κίνηση των αρθρικών επιφανειών. Παράλληλα όμως πρέπει να είναι σταθερή για να αντέχει τα φορτία που ασκούνται. Στην οστεοαρθρίτιδα εκφυλίζεται ο χόνδρος, η επιφάνεια του γίνεται ανώμαλη, συμπιέζεται, ενώ δημιουργείται σε ακανόνιστη μορφή νέο οστό στα όρια των αρθρώσεων, τα γνωστά οστεόφυτα. Συνήθως επηρεάζονται αρθρώσεις που δέχονται μεγάλα φορτία ή χρησιμοποιούνται περισσότερο, όπως τα ισχία, η σπονδυλική στήλη, τα χέρια, τα δάχτυλα (εμφανίζουν " όζους" που παραμορφώνουν τις αρθρώσεις), οι ποδοκνημικές, και τα γόνατα.

Βασικά συμπτώματα

Τα βασικά συμπτώματα είναι:

α- Πόνος, αποτελεί το αρχικό σύμπτωμα. Εμφανίζεται ως οξύς πόνος μετά από χρήση της πάσχουσας άρθρωσης, που υποχωρεί με την ξεκούραση. Πόνος μπορεί να εμφανιστεί επίσης αν η άρθρωση παραμένει ακινητοποιημένη για ένα χρονικό διάστημα, όπως στην διάρκεια του ύπνου, σε αυτή τη περίπτωση υποχωρεί μετά από ελαφριά κίνηση.
β- Δυσκαμψία, ιδιαίτερα το πρωί ή στην όρθια στάση.
γ- Περιορισμός του εύρους κίνησης των αρθρώσεων.
δ- Οίδημα, ιδιαίτερα μετά από κούραση της άρθρωσης. Συνοδεύεται από ερυθρότητα και αύξηση της θερμοκρασίας.

Τα παραπάνω συμπτώματα δυσκολεύουν δραστηριότητες όπως είναι η βάδιση, η χρήση σκαλοπατιών, το κάθισμα ή το σήκωμα από καρέκλα, ακόμα και την εύκολη πρόσβαση στην μπανιέρα του σπιτιού.

Επιβαρυντικοί παράγοντες στην εμφάνιση της οστεοαρθρίτιδας

Υπάρχουν και παίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση της νόσου. Αυτοί είναι:

1. Ασύμμετρη στήριξη του σκελετού, για παράδειγμα σε περίπτωση ανισοσκελίας, πλατυποδίας κ.α.
2. Κληρονομικότητα. Μελέτες έδειξαν ότι η εμφάνιση της οστεοαρθρίτιδας έχει άμεση σχέση με συγκεκριμένα γονίδια. Για παράδειγμα ερευνητές διαπίστωσαν μια μεταλλαγή ενός γονιδίου που επηρεάζει το κολλαγόνο του αρθρικού χόνδρου, αδυνατίζοντας το, ώστε να σπάει ή να ραγίζει εύκολα κάτω από τάση. Διαπίστωσαν επίσης ότι οι κόρες των γυναικών με οστεοαρθρίτιδα γόνατος παρουσίαζαν αυξημένο ποσοστό φθοράς του χόνδρου, άρα είναι σε ομάδα υψηλού κινδύνου να παρουσιάσουν την νόσο.
3. Η μηχανική επιβάρυνση των αρθρώσεων από κακή στάση.
4. Η παχυσαρκία.
5 Υπέρ-χρήση των αρθρώσεων σε χόμπι ή επαγγελματική δραστηριότητα που αναγκάζουν την άρθρωση να λειτουργεί στα όρια.
6. Προηγούμενη τραυματισμοί, οι οποίοι δεν αντιμετωπίστηκαν αποτελεσματικά στη περιοχή, με αποτέλεσμα μυϊκή αδυναμία και διαταραχή του μοντέλου κίνησης.

Υπάρχουν προειδοποιητικά σημάδια, ώστε κάποιος να αναζητήσει βοήθεια;

Υπάρχουν και είναι:

• Δυσκαμψία στην άρθρωση κυρίως το πρωί αμέσως μόλις σηκωθεί από το κρεβάτι ή αν παραμείνει καθιστός για μεγάλο χρονικό διάστημα.
• Οίδημα σε μία ή περισσότερες αρθρώσεις.
• Αίσθημα τριγμού στην άρθρωση.

 Διάγνωση

Συνήθως η διάγνωση γίνεται μέσα από μια συγκεκριμένη μεθοδολογία, που περιλαμβάνει.

• Το ιστορικό του ασθενή.
• Κλινική αξιολόγηση.
• Ακτινογραφία. Φαίνεται καθαρά το μέγεθος της φθοράς του χόνδρου και τα οστεόφυτα. Πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη ότι μπορεί να υπάρχει μεγάλη διαφορά στα ευρήματα της ακτινογραφίας από την κλινική εικόνα του ασθενή. Επίσης σε αρχικό στάδιο μπορεί τα ευρήματα να μη γίνουν αντιληπτά.
• Μαγνητική τομογραφία σε περίπτωση που υπάρχουν ενδείξεις για φθορά ή τραυματισμό και άλλων ιστών της άρθρωσης του γόνατος, όπως είναι οι σύνδεσμοι, ή οι μηνίσκοι.
• Άλλες εξετάσεις που πιθανόν να ζητήσει ό ιατρός για να αποκλείσει άλλες περιπτώσεις με παρόμοια συμπτωματολογία.

Πελματογράφημα. Αξίζει να αναφερθούμε στην αξία του πελματογραφήματος κυρίως σε περιπτώσεις όπου εμλέκονται αρθρώσεις των κάτω άκρων. Μέσω του πελματογραφήματος αξιολογούμε τις δυνάμεις που ασκούνται στα κάτω άκρα κατά τη διάρκεια της στήριξης και της βάδισης. Ασυμμετρία αυτών των δυνάμεων έχει ως αποτέλεσμα την ασύμμετρη φόρτιση των αρθρώσεων του γόνατος, αρά μεγαλύτερη φθορά.

 Θεραπεία

Στόχοι της θεραπείας:

•  Έλεγχος του πόνου
•  Μείωση του οιδήματος.
•  Διατήρηση ή βελτίωση της λειτουργικότητας της άρθρωσης.
•  Διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους.
•  Προσαρμογή της καθημερινότητας στις ανάγκες της νόσου.

 ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ – ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΟΙΔΗΜΑΤΟΣ

Δεν θα αναφερθούμε σε φαρμακευτική αγωγή γιατί δεν αποτελεί δικό μας αντικείμενο.

Η εφαρμογή ζεστών και κρύων επιθεμάτων μεμονωμένων ή σε συνδυασμό μπορεί να βοηθήσει στον αρθρικό πόνο. Η εφαρμογή ψυχρών επιθεμάτων βοηθάει στην οξεία φάση, ελαττώνοντας την φλεγμονή, τον πόνο και την κακουχία, ενώ τα ζεστά επιθέματα βοηθούν στην χρόνια φάση ή στο διάστημα μεταξύ των περιόδων έξαρσης των συμπτωμάτων.

Για τον έλεγχο του πόνου και του οιδήματος χρησιμοποιούμε συνδυασμό μηχανοθεραπείας, όπως είναι τα παλμικά μαγνητικά πεδία, που διεισδύουν στο σώμα ομοιόμορφα, ανεπηρέαστα και επιδρούν στην ενδοκυτταρική κίνηση των ιόντων, αυξάνοντας την διαπερατότητα της κυτταρικής μεμβράνης, με αποτέλεσμα την ελάττωση του οιδήματος, του πόνου, τη γρήγορη απομάκρυνση των προϊόντων του μεταβολισμού, την αύξηση της παροχής του οξυγόνου στη περιοχή, ενώ και τα περιφερειακά κινητικά νεύρα επανακτούν την λειτουργικότητα τους.

Άλλα μηχανήματα είναι ο θεραπευτικός υπέρηχος, ιοντοφόρεση, παλμικά μαγνητικά πεδία κ.α.

Σημαντική βοήθεια μπορεί να μας προσφέρει η εφαρμογή στην άρθρωση του γόνατος των ειδικών Ταινιών Υποστήριξης της Κίνησης (Kinesio Taping. Βοηθούν την κίνηση, μειώνουν τον πόνο, ενώ ταυτόχρονα επιταχύνουν την αποιδηματική διαδικασία.

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΡΘΡΩΣΗΣ

Όταν επιτύχουμε ελάττωση της φλεγμονής και του οιδήματος τότε στο θεραπευτικό μας πρόγραμμα προσθέτουμε ειδικό πρόγραμμα κινητοποίησης των αρθρώσεων (mobilization), παράλληλα με πρόγραμμα ισχυροποίησης των μυών. Με τον τρόπο αυτόν επιτυγχάνουμε:

1. Βελτίωση της στάσης και αρμονίας των κινήσεων.
2. Χαλάρωση των μυών που βρίσκονται σε τάση, διατηρώντας την λειτουργικότητα των αρθρώσεων.
3. Μείωση της πρωινής δυσκαμψίας.
4. Ισχυροποίηση των μυών και σταθεροποίησης των αρθρώσεων.
5. Μείωση των πιθανοτήτων για εμφάνιση οστεοπόρωσης, αλλά και καρδιοαναπνευστικών παθήσεων.

 Σε αυτή τη φάση μπορούμε να εκμεταλλευθούμε τα πλεονεκτήματα της άσκησης με την βοήθεια της Βιοανάδρασης (Biofeedback), ενώ δεν πρέπει να γίνονται ασκήσεις με βάρος μεγαλύτερο το ενός το πολύ δυο κιλών. Η φάση αυτή ολοκληρώνεται με ασκήσεις ισορροπίας και ιδιοδεκτικότητας, ώστε να αποκτήσει ο ασθενής ισορροπία στη στήριξη και αρμονία στις κινήσεις.

Ένα εύλογο ερώτημα είναι: Πόσο αποτελεσματική μπορεί να είναι η Φυσικοθεραπεία αλλά και η τεχνική "Manual Therapy" σε περιπτώσεις οστεοαρθρίτιδας;

Πρέπει να τονίσουμε ότι σήμερα δεν υπάρχει οριστική αντιμετώπιση της αρθρίτιδας, αλλά βέβαια αυτό δεν σημαίνει ότι ο πάσχων είναι καταδικασμένος να πονάει. Με την τεχνική "Manual Therapy" μπορούμε να κάνουμε τη ζωή των ασθενών μας ευκολότερη και λιγότερο επώδυνη. Σε μία έρευνα που έγινε σε ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα γόνατος, όπου εφαρμόστηκε θεραπεία με την τεχνική "manual therapy" και πρόγραμμα θεραπευτικών ασκήσεων, υπήρξε στατιστικά σημαντική βελτίωση του πόνου, της δυσκαμψίας και της λειτουργικής ικανότητας, που εκφράστηκε με την αύξηση της απόστασης που διάνυαν σε έξη λεπτά της ώρας. Τα ευεργετικά αυτά αποτελέσματα διατηρήθηκαν έναν χρόνο μετά την θεραπεία, ενώ τα χειρουργεία στα γόνατα ήταν λιγότερα συγκριτικά με την ομάδα σύγκρισης που δεν ακολούθησε αυτήν την αγωγή.

ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΩΜΑΤΙΚΟΥ ΒΑΡΟΥΣ

Παρόλο που πολλά λέγονται και γράφοντα για την διατροφή, κανένα φαγητό δεν έχει αποδειχθεί ότι είτε βελτιώνει, είτε χειροτερεύει την κατάσταση. Τρώγοντας σωστά, προσλαμβάνουμε τις απαραίτητες βιταμίνες που έχει ανάγκη ο οργανισμός μας. Λίγα λιπαρά, φαγητά πλούσια σε φυτικές ίνες βοηθούν να διατηρείται το βάρος σε σωστά επίπεδα, άρα αποφορτίζονται οι πάσχουσες αρθρώσεις. Μάλιστα σε ηλικιωμένους ασθενείς ο συνδυασμός σωστής διατροφής και ασκήσεων, έχει αποδειχθεί ότι είναι ένας ευεργετικός συνδυασμός για την βελτίωση ή διατήρηση της λειτουργικότητας των αρθρώσεων, αλλά και μείωσης του πόνου.

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Για κάποιους ασθενείς η χειρουργική αντιμετώπιση, είναι απαραίτητη για την ανακούφιση από τον πόνο και την λειτουργική ανικανότητα.

 Η οστεοαρθρίτιδα επηρεάζει την ζωή των ασθενών;

 Μία έρευνα που έγινε σε 11 πολιτείες των Η.Π.Α. το χρονικό διάστημα από το 1996 έως το 1998 έδειξε ότι πράγματι επηρεάζεται η ποιότητα της ζωής των ασθενών με οστεοαρθρίτιδα.

1. Σε χρονικό διάστημα τριάντα ημερών το 29% των ασθενών χαρακτήρισαν την υγεία τους μέτρια ή άσχημη συγκριτικά με το 8% της ομάδας σύγκρισης.
2. Σε χρονικό διάστημα τριάντα ημερών, οι ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα 5,9 ημέρες είχαν κακή υγεία συγκριτικά με τις 1,7 της ομάδας σύγκρισης.
3. Σε χρονικό διάστημα τριάντα ημερών, οι ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα 3,9 ημέρες είχα κακή ψυχολογία συγκριτικά με τις 2,3 της ομάδας σύγκρισης.
4. Σε χρονικό διάστημα τριάντα ημερών, οι ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα 3,3 ημέρες είχαν περιορισμό των δραστηριοτήτων συγκριτικά με την μία της ομάδας σύγκρισης.

ΤΙ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΔΩΣΟΥΜΕ ΣΕ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΠΑΣΧΟΥΝ;

Αρχικά πρέπει να προσπαθήσουν να προσαρμόσουν τις ανάγκες τους στις νέες συνθήκες που απαιτούνται από την φύση της πάθησης, όπως να μην ταλαιπωρούν τις πάσχουσες αρθρώσεις με υπερκόπωση, να μειώσουν το βάρος τους, σωστή στάση και χρήση του σώματος και να ξεκουράζουν τις πάσχουσες αρθρώσεις κατά τακτά χρονικά διαστήματα.

Να τους γίνει συνήθεια η άσκηση και δραστηριότητες μικρής επιβάρυνσης, σαν το περπάτημα, το κολύμπι κ.α.

Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να στερηθούν δραστηριότητες που τους ευχαριστούν, για παράδειγμα αν τους αρέσουν τα ταξίδια θα πρέπει να φορούν κατάλληλα παπούτσια, να έχουν ελαφρές αποσκευές, να ταξιδεύουν με αεροπλάνο ή αν ταξιδεύουν με άλλο μέσο να κάνουν συχνές στάσεις ή να αλλάζουν τακτικά στάσεις του σώματος και να βαδίζουν.

Ο ικανοποιητικός νυχτερινός ύπνος σε καθημερινή βάση βοηθάει στην ελάττωση του πόνου και στη διάθεση του ασθενή.

Να επικεντρώνει το ενδιαφέρον του σε αυτά που μπορεί να κάνει και όχι σε αυτά που δεν μπορεί, στα δυνατά του σημεία και όχι στα αδύνατα. Να υπάρχει η απαραίτητη στήριξη από το άμεσο οικογενειακό περιβάλλον, το φιλικό αλλά και κοινωνική ευαισθησία.